სოციოლოგიის არსი და რაობა

პიტერ ბერგერი.

       სოციოლოგიის უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენაა ის, რომ საგნები არ არიან ისეთები როგორიც ჩვენ წარმოგვიდგენია.
          წარმოიდგინეთ, რომ დაიბადეთ 300 წლის წინათ, სადაც ცხოვრობთ პატარა სოფელში შენი გვარის წარმომადგენლებთან ერთად და არც კი იცი როგორია დანარჩენი მსოფლიო. ან წარმოიდგინეთ, რომ დაიბადეთ სიერა ლიონეში, ერთ-ერთ უღარიბეს ადგილას მსოფლიოში, სადაც კაცები 36 წლამდე, ქალები კი 39 წლამდე ცხოვრობენ. ამის საპირისპიროდ თუ წარმოიდგენთ, რომ დაიბადეთ გაერთიანებულ სამეფოში, მაშინ თქვენი მოლოდინები სულ სხვაგვარი იქნება, სადაც სიცოცხლის ხანგრძლივობა ბევრად აღემატება სიერა ლიონისას. სოციოლოგიის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ გამოავლინოს თუ რამდენად ძლიერია საზოგადოების მაკონსტრუირებელი სოციალური ძალები. მხოლოდ ის თუ სად დაიბადე ან რა გარემოში იზრდები აყალიბებს თქვენივე პიროვნებას. სოციოლოგიის ცოდნა კი თქვენ დაგანახებთ საზოგადოებაში არსებულ მრავალფეროვნებას.

რა არის სოციოლოგია?

სოციოლოგია არის ადამიანური საზოგადოების სისტემატიური შესწავლა. სოციოლოგი კი არის ადამიანი, რომელსაც საზოგადოების მეცნიერული გაგება აქვს. ტერმინი “სოციოლოგია” ორი სიტყვისგან შედგება ლათინური Socius (საზოგადოება) და ბერძნული Logos (მოძღვრება) სიტყვა სიტყვით საზოგადოების შესახებ მოძღვრებას ნიშნავს. სოციოლოგია არის სოციალური ურთიერთქმედების პროცესში ჩამოყალიბებული სოციალური რთიერთობების სტრუქტურის ანალიზი, მაგრამ ეს განსაზღვრებაც სრულად არ ასახავს სოციოლოგიას, რადგან მისი მოქმედების არეალი საკმაოდ ფართო და ბევრის მომცველია.

ზოგადის კონკრეტულში დანახვა

პიტერ ბერგერმა წიგნში “მოპატიჟება სოციოლოგიაში” შეეცადა სოციოლოგიის ამ ხედვის აქტუალურობის სტუნდეტებისთვის გადაცემას. მისი აზრით, სოციოლოგები განსაზღვრავენ სოციალური ცხოვრების ზოგად შაბლონებს სოციალური ცხოვრების კონკრეტული მაგალითების შესწავლის საფუძველზე. თუმცა, იმავდროულად სოციოლოგები აღიარებენ ინდივიდის განსაკუთრებულობას, ანუ სხვა სიტყვებით, სოციოლოგები აღიარებენ, რომ საზოგადოება მოქმედებს განსხვავებულად მასში არსებული სხვადასხვა კატეგორიის ადამიანების ურთიერთქმედების შედეგად (ბაშვები და მოზარდები; ქალები და მამაკაცები, მდიდრები და ღარიბები).

სოციოლოგია სოციალურ მუშაკებისთვის

პიტერ ბერგერი აღნიშნავს, ძალიან კარგი თვისებაა დაინახო განსხვავებული უკვე კარგად ნაცნობში. მისი თქმით, სოციოლოგიის უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენაა ის, რომ საგნები არ არიან ისეთები როგორიც ჩვენ წარმოგვიდგენია. ხშირად ადამიანები საკუთარი შეხედულებისამებრ კი არ იღებს გადაწყვეტილებას, არამედ საზოგადოება განაპირობებს მის გადაწყვეტილების მიღებას. სოციოლოგიური ხედვის მიხედვით საზოგადოება მართავს ადამიანის მოქმედებებს და ცხოვრებისეულ არჩევანს.

ინდივიდუალურობა სოციალურ კონტექსტში

სოციოლოგები ხშირად ასაბუთებენ იმას, რომ ადამიანური ქცევა ინდივიდუალური არ არის და ყოველთვის უნდა მოხდეს მისი სოციალურ კონტექსტში განხილვა და შესწავლა. მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანები თავისი ინდივიადუალურობით ამაყობენ, გაუცნობიერებლად, საზოგადოებაში აღიარებული შაბლონების მიხედვით მოქმედებენ. ყველაზე კარგად, თუ სოციალური ძალები როგორ ზემოქმედებენ ადამიანის ინდივიდუალურ ქმედებაზე ჩანს თვითმკვლელობის შესწავლისას. ალბათ ლოგიკურად გიჩნდებათ კითხვა რატომ? რადგან არაფერია იმაზე პერსონალური ვიდრე თვითმკვლელობის ჩადენა. შესაბამისად, სოციოლოგიის ერთ-ერთმა ფუძემდებელმა ემილ დიურკჰეიმმა (1858-1917) მიუძღვნა თავისი კვლევა თვითმკვლელობის შესწავლას და

წიგნადაც კი გამოუშვა. თუ კვლევის შედეგად გამოვლინდებოდა, რომ თვითმკვლელობას სოციალური გარემო განაპირობებს, მაშინ ის სწორედ, რომ სოციოლოგიის შესწავლის საგანი გახდებოდა. ფრანგმა მეცნიერმა შეძლო ამ ფაქტის სოციოლოგიური თეორიის ჭრილში განხილვა და შესწავლა. დიურკჰეიმა დაიწყო თვითმკვლელების დღიურების შესწავლა, სტატისტიკამ ნათლად აჩვენა, რომ გარკვეული კატეგორიის ხალხი უფრო მიდრეკილია თვითმკვლელობისკენ. განსაკუთრებით კი პროტესტანტი მამაკაცები, მდიდარი ადამიანები და დაუჯახებლები, ქალებისგან, კათოლიკებისგან და ებრაელებისგან განსხვავებით. დიურკჰეიმის აზრით, არსებულ განსხვავებულობას განაპირობებს სოციალური ინტეგრაციის ხარისხი. თვითმკვლელობის ხარისხი დაბალია იმ კატეგორიის ხალხში სადაც მაღალია სოციალური კავშირები, ხოლო მაღალია იქ სადაც ადამიანები ყველაზე მეტად სოციალურად იზოლირებულნი და ინდივიდუალურები არიან.

რა თქმა უნდა საუკუნის გასვლასთან ერთად ამ მხრივ მდგომარეობა შეიცვალა, თუმცა ძირითადი თეორიული მიდგომები დღესაც ინარჩუნებს აქტუალურობას.

სოციოლოგიური ხედვა ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

სოციოლოგია და სოციალური მარგინალურობა.

ყველაზე კარგად სოციოლოგიური აზროვნება ჩანს საზოგადოებისგან გარიყული, ანუ მარგინალი პირების შესწავლის დროს. საზოგადოებისაგან გარიყვა ეს არის ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილი. ის ადამიანები, ვინც ამ მდგომარეობაში კარგად გრძნობს თავს, სწორედ, რომ ისინი აღიქვამენ საზოგადოებას სხვა მხრიდან, რაც სოციოლოგიური ხედვისთვის საინტერესოა. მაგალითად სექსუალური უმცირესობები, უნარ-შეზღუდული ადამიანები ან უსახლკაროები, როგორც საზოგადოების მარგინალური ჯგუფები ყველაზე კარგად გრძნობენ სოციალური შაბლონების, განწყობებისა თუ ნორმების არსებობას საზოგადოებაში. თუ გვინდა სოციოლოგიაში ნებისმიერი საკითხის სწორედ, რომ სოციოლოგიურად გაგება, მაშინ ერთი ნაბიჯით უკან დავიხიოთ და პრობლემებს სხვა თვალით შევხედოთ, ანუ ამ ჯგუფების გადასახედიდან. მსგავსი მიდგომა გვეხმარება უფრო ნათლად დავინახოთ საზოგადოების სიღრმეში დამალული პრობლემები და ვეძებოთ გადაჭრის გზები.

სოციოლოგია და სოციალური კრიზისი

მასიური სოციალური კრიზისების პერიოდები, როდესაც თითოეული ადამიანის ცხოვრებაში ცვლილებები მიმდინარეობს საინტერესო შესასწავლი ხდება სოციოლოგიისთვის. სოციოლოგიური აზროვნება ხშირად ცვლილებების განხორციელებასაც განაპირობებს. რაც უფრო მეტს შეისწავლის ადამიანი სისტემის ფუნქციონირების შესახებ, მით უფრო მეტი შეცვლის სურვილი უჩნდება. სოციოლოგიის ამოცანაა ჩვენთვის ნაცნობი სოციალური ცხოვრების ასპექტების ახლებურ ჭრილში დანახვა.

სოციოლოგიური ხედვის სარგებელი

სოციოლოგიურ ხედვას ოთხი სარგებელი აქვს:

1. სოციოლოგიური ხედვა ხელს უწყობს საღი აზრის ჩამოყალიბების პროცესს, რაც საშუალებას აძლევს მეცნიერებს ფართოდ აღიარებული განზოგადებების კრიტიკულად შეფასებას. სოციოლოგია ადამიანებს აფიქრებინებს ამ თუ იმ შეხედულების, ტრადიციის, ნორმების შესაბამისობაზე და მათდამი კრიტიკული ხედვის ჩამოყალიბებას განაპირობებს.

2. სოციოლოგიური ხედვა ადამიანებს ეხმარებათ შეაფასონ მათი ცხოვრებისთვის დამახასიათებელი შესაძლებლობები და წინააღმდეგობები. სოციოლოგია გვეხმარება გავიგოთ თუ რა შესაძლებლობების პატრონები ვართ (არ ვართ) და როგორ შეიძლება ჩვენი მიზნების მიღწევა.

3. სოციოლოგიური ხედვა გვეხმარება ვიყოთ ჩვენი საზოგადოების აქტიური წევრები.

4. სოციოლოგიური ხედვა გვეხმარება პატივი ვცეთ ადამიანების განსხვავებულობას და წინ აღუდგეთ ამ განსხვავებულობისაგან წარმოშობილ პრობლემებს.

სოციოლოგიურ ხედვასთან დაკავშირებული პრობლემები

გარდა იმისა, რომ სოციოლოგიური ხედვის არსებობა პოზიტიური ფაქტია საზოგადოების განვითარებაში, ასევე შეიძლება პრობლემების მიზეზიც კი გახდეს. რადგან:

1. სოციოლოგია არის ცვალებადი სამყაროს ნაწილი. სოციოლოგია შეისწავლის ისეთ ობიექტს, რომელიც მუდამ ცვალებადობის მდგომარეობაში იმყოფება. რამდენიმე დღის წინ მოძიებული მონაცემი, შეიძლება ერთი ან ორი დღის შემდეგ სავსებით უსარგებლო აღმოჩნდეს.

2. სოციოლოგები იმის ნაწილები არიან, რასაც შეისწავლიან. ჩვენ საზოგადოების წევრები ვართ, რაც კიდევ უფრო ამძიმებს სოციოლოგის მდგომარეობას, რადგან სოციოლოგისთვის საკმაოდ რთულია შეისწავლოს საზოგადოება და არ იყოს ამავდროულად ამ საზოგადოების წევრი. ევროპელ სოციოლოგს ევროპული განზოგადებები აქვს სხვადასხვა საკითხებთან დაკავშირებით, ტაილანდელს სხვა და ა.შ. ნებისმიერი სოციოლოგი, რაც არ უნდა მაღალი პროფესიონალიზმით გამოირჩეოდეს ეთნოცენტრისტია – ანუ მის აზროვნებას მისი საზოგადოებისთვის დამახასიათებელი მსოფლმხედველობა განსაზღვრავს.
3.სოციოლოგიური ცოდნა საზოგადოების ნაწილი ხდება. ჩატარებული გამოკვლევებისა თუ მიღებული შედეგების მიხედვით შექმნილი მეცნიერული წიგნები საზოგადოების ცოდნის ნაწილი ხდება. სოციოლოგები ქმნიან იდეებს, რომლებიც შემდეგ განსაზღვრავს იმას თუ როგორ ფუნქციონირებს საზოგადოება.

http://interesting.ge/2012/04/სოციოლოგიის-არსი-და-რაობ/